Jubileusz Parafii w Nottingham

W kwietniu 2024 r. Polska Parafia w Nottingham obchodziła 75-lecie swojego istnienia. Została założona po zakończeniu II Wojny Światowej i stanowi jeden z największych pols­kich ośrodków w Wielkiej Brytanii. Polacy zamieszkali w Nottingham i okolicach prężnie budowali swoją małą ojczyznę, akceptując to, że nie mogli wrócić do kraju z powodu zmian politycznych w Europie.

Tworzenie wspólnoty katolickiej było jednym z pierwszych i ważniejszych wyzwań, jakie przed sobą postawili. Już w 1948 r. została założona Polska Wspólnota Katolicka i w tym samym roku ks. Józef Zawidzki, kapelan polskich dywizjonów RAF w Newton Station, rozpoczął odprawianie mszy św. w Katedrze św. Barnaby przy Derby Rd. Miejscowy biskup Edward Ellis, oddał do dyspozycji Polakom kaplicę za ołtarzem. Nasi rodacy powiesili w niej obraz Matki Bożej Częstochowskiej oraz z czasem tablicę upamiętniającą obchody tysiąclecia Chrztu Polski. Ks. Zawidzki odprawiał w niej msze św. w ciągu tygodnia, w niedzielę natomiast liturgia była sprawowana o godzinie 12.30 w głównej części kościoła. Polski charakter kaplicy za ołtarzem został zachowany do dziś.

Na polskie nabożeństwa w katedrze wierni przyjeżdżali z okolicznych miejscowości, nawet z Lincoln. Kościół był zawsze wypełniony. Stanisława Giermer, przedstawicielka powojennej Polonii, żona pilota dywiz­jonu 303, która spędziła końcowe lata wojny w Afryce, powiedziała w wywiadzie przeprowadzonym w 2014 r. w ramach projektu ‘Our History – Our Story. Polish Herit­age in the East Midlands’: „W każdą niedzielę przyjeżdżaliśmy z Lincoln do Katedry św. Barnaby w Notting­ham. W latach tuż po wojnie nie było tu jeszcze polskiego kościoła przy Sherwood Rise. Mój mąż miał z pracy furgonetkę i mogliśmy nią w niedziele jeździć do Nottingham. Lubiliśmy polskie msze. Widok tak wielu zgromadzonych osób tej samej narodowości był bardzo podnoszący na duchu, czuliśmy się dzięki temu silniejsi, ponieważ było nas tak wie­lu”.

Początkowo polskie życie katolickie skupiało się przy Katedrze św. Barnaby. Biskup Ellis pozwolił Polakom korzystać z domu przy katedrze, w którym odbywały się zebrania świeżo powołanych do życia pols­kich organizacji. Z czasem Polonia w Nottingham zaczęła nabywać własne obiekty. Najpierw zakupiono budynek na Woodborough Road, który jednak sprzedano, by pod ko­niec 1954 r. nabyć okazały obiekt pod adresem 2 Sherwood Rise, nazwany Domem Parafialnym. W budynku tym zamieszkał ksiądz proboszcz, toczyło się w nim też życie społeczne i kulturalne Polonii w Nottingham. Życie religijne koncentrowało się w katedrze Barnaby. Pod koniec lat pięćdziesiątych nasi rodacy rozpoczęli prace przygotowawcze do bu­dowy sali przy Domu Parafialnym, którą – ze względu na jej kształt – nazwali ‘beczką’. Była to sala ze sceną i nagłośnieniem, urządzano w niej spotkania i imprezy. Otwar­cie sali nastąpiło 8 kwietnia 1963 r. W ‘beczce’ rozpoczęto odprawianie mszy św. niedzielnych, odbywały się w niej wszelkiego rodzaju uroczystości: akademie, zebrania organizacji, występy, bale, opłatki, zjazdy. W 1964 r. zakupiono sąsiadujący z 2 Sherwood Rise budynek zwany Orchard House.W latach 70. Polonia w Nottingham zaczęła myśleć o budowie własnego kościoła. Rozpoczęły się zbiórki funduszy, w które zaangażowanych było wielu parafian. Roman Oskiewicz w ramach wymienionego wyżej pro­jektu ‘Polish Heritage in the East Midlands’ powiedział: „Każdy z nas ofiarował na cel budowy Kościoła Matki Bożej Częstochowskiej tyle, ile mógł. Ciężko pracowaliśmy, żeby powstał, bo to była nasza mała Polska. Sam zebrałem 300 funtów. Ludzie byli bardzo chętni. Chcieliśmy mieć nasz własny kościół. W katedrze było nam dobrze, ale to nie było nasze miejsce. Nasz kościół stał się bardzo ważny dla wzmacniania więzi między nami.”

Budowa rozpoczęła się w 1979 r. Wielu parafian pracowało wolontaryjnie. Architektem był mieszkający w Nottingham Kazimierz Kuźmiński, miejscowa była także firma budowlana, należąca do Janusza Smoczkiewicza. Prace posuwały się w fenomenalnym tempie. Kościół im. Matki Bożej Częstochowskiej został poświęcony w czerwcu 1981 r. Wybór polskiego papieża Jana Pawła II dopingował Polaków do prężnego i szybkiego działania. Rok przed powstaniem Polskiej Wspólnoty Katolickiej, w 1947 r. w Nottingham zostało założone Sto­warzyszenie Polskich Kombatantów (SPK), zrzeszające w swoich oddziałach na terenie całej Wielkiej Brytanii tysiące byłych żołnierzy, którzy przeszli w stan spoczynku po zakończeniu II Wojny Światowej. SPK działało w Nottingham do 2013 r., Jednym z najbardziej zasłużonych jego przewodniczących był Ryszard Puszczyński. SPK za cel stawiało sobie wspieranie byłych polskich żołnierzy – kombatantów oraz pielęgnację polskiej tożsamości narodowej. SPK założyło w 1951 r. Polską Szkołę Przedmiotów Ojczystych im. Św. Kazimierza, która początkowo nazywała się ‘Polską Szkołą Powszechną w Nottingham – Kurs Przedmiotów Ojczystych’.

Polska szkoła początkowo znajdowała się w budynku przy Katedrze św. Barnaby, pierwszymi nauczy­cielkami były Maria Madejska, Ma­ria Sieniawska oraz Maria Ostrow­icz. W pierwszym roku działalności liczyła zaledwie pięcioro uczniów, wśród nich była Jadwiga Gaweł, cór­ka Wandy Szuwalskiej, zasłużonej działaczki polonijnej oraz członkini zarządu szkoły. Od tego czasu liczba uczniów intensywnie rosła. Wielok­rotnie zmieniała się siedziba placów­ki. Pracowało w niej wielu nauczy­cieli, należy wspomnieć Febronię Krzanicką, Stanisławę Łoś i Reginę Łukowską. Obecnie szkoła mieści się w Fernwood School w dzielnicy Wollaton i uczęszcza do niej około 400 uczniów.

Przy parafii działał także chór, założony w 1949 r. Początkowo był to chór męski, z czasem dołączyły do niego panie i przyjął nazwę Chóru Parafial­nego im. Św. Cecylii. Jednym z jego bardziej zasłużonych dyrygentów był Antoni Smoczkiewicz (jego syn Janusz posiadał firmę budowlaną, zaangażowaną w budowę polskiego kościoła). W 1982 r. prowadzenie chóru objęła Irena Sparham, która stała na jego czele do zakończenia jego istnienia w 2015 r.

Do najstarszych organizacji w Not­tingham należy także Związek Harcerstwa Polskiego Poza Granicami Kraju. Powstał już w 1949 r. i działa prężnie do dziś, wychowując pokolenia dzieci i młodzieży, jak również wzbogacając życie polskiej społeczności.

W 1955 r. Polonia zakupiła Dom Lotnika pod adresem 9 Pelham Rd, w którym znajdował się Klub Lot­nika, bardzo popularny wśród Polaków i Brytyjczyków aż do końca jego funkcjonowania w 1995 r. Po sprzedaży budynku lotnicy otrzymali salę w Orchard House, która została nazwana Salą Lotników. Znajdowały się w niej fotografie z wizyty, jaką w 1982 r. złożył w Domu Lotnika Książę Karol, obecny Król Wielkiej Brytanii.

W samym Nottingham Polonia stworzyła około 20 organizacji, służących różnym celom, takim jak pielęgnowanie języka, historii i kultury polskiej, działanie dla dobra polskich interesów, działalność charytatywna na rzecz Polski i Polaków, wspieranie Polskiego Rządu na Uchodźstwie, wspieranie działań opozycji w kraju oraz pełnienie funkcji ośrodka polskiego życia towarzyskiego i społecznego.

Inne organizacje, które działały w Nottingham to Stowarzyszenie Lotników Polskich, Związek Pols­kich Spadochroniarzy, Koło Kobiet Żołnierzy PSZ, Koło Komandosów, Stowarzyszenie Polskich Górników, Polski Klub Towarzyski (założony przez dr Czesława Szolina), Koło Emerytów Polskich, Medical Aid for Poland oraz Anglo-Polish Ladies Circle pod przewodnictwem Wandy Szuwalskiej (wtedy Gaweł). Wiele z tych organizacji wspierało rodaków w kraju w czasie kryzysu lat 70. i 80. Stowarzyszenie Anglo-Polish Society Nottingham przyczyniło się do nawiązania współpracy hrab­stwa Nottinghamshire z regionem wielkopolskim, w ramach której pro­mowano kulturę obu regionów oraz nawiązano wymianę gospodarczą. W latach 1989 – 2002 w Nottingham ukazywał się magazyn ‘Panorama’ Marii Polkowskiej. Od 2004 r. do Nottingham zaczęła napływać nowa fala imigrantów z Polski, którzy przejęli odpowie-dzialność za pielęgnowanie polskiego dziedzictwa. W parafii nadal działają organizacje takie jak Rada Duszpasterska i Administracyjna, powstały także nowe formacje re­ligijne. W 2015 r. powstała Polska Szkoła Sobotnia im. Św. Jana Kan­tego.

Poza środowiskiem parafialnym w 2005 r. powstała organizacja charytatywna The Signpost to Polish Success (SPS), która między innymi od 2007 r. wydaje niniejszy miesięcznik East Midlands po Pol­sku.

Obchody jubileuszowe odbywały się w dwie niedziele, 21 i 28 kwiet­nia. Na pierwszą uroczystość zostali zaproszeni goście specjalni z MSZ, Wspólnoty Polskiej, Konsulatu RP w Manchesterze oraz Urzędu Miasta w Nottingham. Mszę św. odprawił Kardynał Kazimierz Nycz, Arcy­biskup Metropolita Warszawski. Po zakończeniu liturgii Złote i Srebrne Krzyże Polskiej Misji Katolickiej w Anglii i Walii otrzymali najbardziej zasłużeni parafianie. Wśród odznaczonych były osoby, które przybyły do Nottingham w okresie powojennym oraz przedstawiciele najnowszej migracji, którzy zamieszkali tutaj po rozszerzeniu Unii Eu­ropejskiej w 2004 r.

Kolejne uroczystości jubileuszowe odbyły się w następną niedzielę i były otwarte dla wszystkich para­fian. Po zakończeniu mszy św. szkoły im. Kazimierza oraz Kan­tego przedstawiły przygotowany program artystyczny, po którym odbyła się premiera filmu ‘My Parafianie’, specjalnie przygotowanego na jubileusz 75-lecia parafii. Na zakończenie obchodów parafianie spotkali się na wspólnym obiedzie w restauracji ‘Bread and Wine’.

***

Tekst napisany na podstawie wspomnień Wandy Szuwalskiej w ramach projektu ‘Our History – Our Story. Polish Heritage in the East Mid­lands’, publikacji z okazji 60-lecia Polskiej Wspólnoty Katolickiej w Nottingham, książki ‘1948-1988. Polska Wspólnota Katolicka w Not­tingham’ oraz na podstawie rozmów z parafinami. Na wzmiankę zasługuje o wiele więcej osób zasłużonych dla rozwoju Parafii w Nottingham. Nie mogliśmy tu wymienić więcej nazwisk.

Zostały one podane w wyżej przed­stawionych publikacjach